Vidovdan i Kosovo

Kosovo polje nije samo to što ime kaže, već je ono pravi mali grad, odnosno predgrađe Prištine, odakle se vozom odlazi na sve četiri strane ove najstarije srpske pokrajine.

Kosovo polje u istorijsko-geografskom smislu ima mnogo veće i šire značenje, jer je to prostrana ravnica u središnjem delu kosovske kotline, istočno od reke Sitnice i južno od rečice Lab, gde se odvijala istorijska Kosovska bitka.

Danas na tom prostoru postoji mnoštvo veoma značajnih kulturno-istorijskih objekata koji na autentičan način govore ne samo o Kosovskom boju i događajima koji su mu prethodili, već i o srpskoj srednjovekovnoj državi Nemanjića.

Jedan od kapitalnih objekata iz tog vremena, podignut na južnom rubu Kosova polja, jeste manastir Gračanica, zadužbina kralja Milutina iz 1315. godine. Posmatrana kao zdanje, Gračanica je arhitektonski jedan od najznačajnijih spomenika srpskog srednjeg veka, koju pominju gotovo sve antologije evropskog graditeljstva.

To je petokupolna građevina sa pravougaonom osnovom u vidu dvostruko upisanog krsta, koji tako udvojeni i postavljeni jedan iznad drugog daju građevini stepenastu siluetu, završenu s visokim centralnim kubetom i četiri niža ugaona kubeta. Inače, površine fasade i spoljna dekoracija kupola izvedene su jednostavnim sredstvima: kamenim tesanicima tople žućkaste boje, crvenom opekom i belim spojnicama maltera koji se međusobno kombinuju po već tradicionalno proverenim obeležjima vizantijske arhitekture, dajući time građevini punu dekorativnost.

Na centralnom delu Kosova polja je monumentalni Spomenik kosovskim junacima. Nešto severnije, ali u neposrednoj blizini, Muratovo i Gazimestan turbe (mesto pogibije sultana Murata i visokog vojnog zapovednika Turske iz vremena posle Kosovske bitke), a neposredno uz reku Sitnicu nalazi se veliko rudarsko naselje Obilić.

Na samom jugu kosovske kotline, uz magistralni put koji vodi u Kačaničku klisuru i dalje prema Skoplju, pažnju putnika i turista privlači neveliko, ali živopisno naselje po imenu Devet Jugovića.

Desetak kilometara severno od Prištine prema Vučitrnu, tu gde je bilo samo središte Kosovske bitke, godine 1953. podignut je veliki i lep spomenik posvećen uspomeni na kosovske junake. Spomenik svojim oblikom podseća na srednjovekovne kule i utvrde. Građen je od tesanog kamena po nacrtu akademika Aleksandra Deroka, koji je bio inspirisan graditeljstvom srednjovekovnih srpskih neimara.

Spomenik je visok 25 metara i dominira nad prostranom kosovskom ravnicom. U  njegovoj unutrašnjosti su bronzanim slovima na kamenim pločama ispisani stihovi iz epskih narodnih pesama u kojima je opevano junaštvo učesnika u Kosovskom boju i  njihova pogibija.

Na najvišoj koti spomenika, u samom vrhu spomen-kule, nalazi se bareljef na kome je likovno izražen plan i dat detaljan opis bitke.

U pratećem tekstu se kaže:

- Na Kosovu polju, u dolini reke Laba – između Sitnice, Grmeč planine, reke Samodreže i potoka Butovca – 15. (28) juna 1389. godine vođena je istorijska bitka između srednjovekovne srpske kneževine i turske carevine.

Srpska vojska, koja je brojala oko 35.000 boraca, bila je raspoređena na desnoj obali Laba, tako da joj se desno krilo oslanjalo na Sitnicu, a levo krilo na planine. Štab kneza Lazara nalazio se u sredini. Turska vojska, koja je brojala oko 100.000 ljudi, zauzela je položaj prema srpskoj, na levoj obali Laba, naslanjajući se levim krilom na Sitnicu, a desnim na planine. Štab sultana Murata bio je postavljen u sredini.

Toga dana, oko 8 časova ujutru, Turci su preduzeli napad, prešli Lab levim krilom i zametnuli žestok boj oko brežuljka na desnoj obali. Srpsko desno krilo odbilo je sve napade i prebacilo Turke ponovo na levu obalu. Zatim je srpska vojska preduzela napad, prešla desnim krilom Lab, prebacila tursko levo krilo i nabacila ga na rezervu. Srbi su na taj način došli u neposrednu blizinu turskog štaba što je, u kritičnom momentu po Turke, iskoristio vojvoda Miloš Obilić koji je napao samog turskog zapovednika, sultana Murata, i smrtno ga ranio. Tada, oko 10 časova, zapovednik turskog desnog krila princ Bajazit, da bi uticao na kritičan razvoj bitke, a pošto prema  njemu nije postojala ozbiljna opasnost, jer Srbi na njegovom pravcu nisu mogli znatnijim snagama preći Lab, sa većim delom svojih trupa i opštom rezervom bočno napada srpsko desno krilo i zameće najkrvaviji boj oko brda Mazgita i Gazimestana.

Oko podne, u rešavajućem trenutku po celu bitku, knez Lazar naredi srpskoj rezervi da uđe u boj. Ali, dok je srpska rezerva kretala u boj, odeljenja na krajnjem desnom krilu podlegla su turskom obuhvatnom manevru i brojnoj nadmoćnosti svežih trupa, te celo srpsko desno krilo popusti i počne se povlačiti.

Da li je srpska rezerva intervenisala pa nije uspela, ili uopšte nije ušla u boj – ne može se utvrditi. Tek, povlačenje desnog krila prenese se na ceo front, čime je bitka izgubljena...

U Kosovskom boju poginula su i oba državna poglavara: turski sultan Murat Prvi i srpski knez Lazar.

Tu, u neposrednoj blizini Spomenka kosovskim junacima nalaze se i dva istorijski značajna turska spomenika: Muratovo turbe, podignuto na mestu gde je Miloš Obilić usmrtio turskog sultana Murata i gde ga je  njegov sin Bajazit odmah nakon boja sahranio, a drugi spomenik – mauzolej je Gazimestan turbe (zovu ga i Barjaktarevo turbe), gde je grob nekog visokog turskog komandanta – barjaktara, koji je poginuo u bici koja je 1448. godine vođena na ovom polju.

Predanje kazuje da je na ovom lokalitetu, kraj Gazimestan turbeta, u vreme Kosovskog boja poginuo i Jug-Bogdan sa svojih devet sinova.