Zaključak Izveštaja o političkim pravima srpskog naroda u regionu

Tokom protekle godine (od avgusta 2010. do danas) status srpskog naroda u regionu se uglavnom pogoršao. Izvesna poboljšanja zabeležena su samo u Republici Sloveniji, gde srpski narod i dalje ne uživa prava nacionalne manjine. Kao povoljan moguće je oceniti položaj srpskog naroda u Rumuniji. Smatramo da je posebno težak položaj srpskog naroda u Crnoj Gori gde je srpski narod podložan sistematskoj diskriminaciji i osporavanju prava. Takođe, u Bosni i Hercegovini srpski narod i Republika Srpska izloženi su najvećem pritisku u poslednjih šest godina. Odnos Republike Srbije prema srpskom narodu u BiH najgori je od 2001. godine do danas. U Republici Hrvatskoj nije došlo do očekivanog poboljšanja položaja srpskog naroda. Srpskom narodu nije vraćen politički status, nije u potpunosti sproveden Erdutski sporazum, baš kao što nije regulisano ni pitanje stanarskih prava nekoliko desetina hiljada srpskih prognanika. Srpski narod nije u značajno boljem položaju u Makedoniji, gde je i dalje meta srbofobnih nastupa pojedinih uticajnih političara. Takođe u Makedoniji još uvek nije uspostavljena sloboda veroispovesti za srpski narod. U Republici Mađarskoj srpski narod nije dobio puna prava koja mu garantuju ustav i zakoni ove zemlje. Čini se da skretanje politike mađarske vlade u desno čini ostvarivanje ovih prava još u većoj meri udaljenim. U Republici Albaniji stanje se nije značajno promenilo od prethodne godine.

U odnosu na prethodnu godinu zvanična Srbija je u velikoj meri zapostavila srpski narod u regionu.

Budžetska ulaganja u srpski narod u regionu i dalje su simbolična i nisu uravnotežena sa davanjima u ovdašnje nacionalne manjine, niti sa sličnim ulaganjima susednih država (recimo Hrvatske i Slovenije). Politika Srbije prema srpskom narodu u BiH, Crnoj Gori i Hrvatskoj donela je čak i izvesne štete političkim interesima srpskog naroda. Afera sa Strategijom Vlade Srbije prema srpskom narodu u dijaspori i regionu jasno je pokazala materijalnu zavisnost, političku slabost i moralnu bedu srpskih vlasti ali i dobrog dela političke elite.

Politika koja ne teži pozitivnoj promeni i bržem razvoju ne može biti dobra. Odatle i poražavajuća činjenica da se uprkos tome što je većina naših preporuka uvrštena u strategiju vlade Srbije malo toga promenilo. Stoga, uprkos nastojanjima pojedinih srpskih političara da stanje poprave, moguće nam je da ponovimo i zaključke i preporuke od prošle godine:

Izveštaj i političkim pravima... nalazi da je:

1. Republika Srpska je jedini politički entitet na Balkanu koji se nalazi pod neprekidnim političkim i drugim pritiscima. Ukidanje RS, kao i umanjivanje kolektivnih prava srpskog naroda u BiH, ranije afirmisanog u slučaju Slovenije, Hrvatske, Makedonije, Albanaca sa Kosova i Metohije i iz Makedonije potiče kako od bošnjačkih političara, tako i od strane vođstva Republike Hrvatske, i određenih krugova iz SAD i EU. Srpski narod u Federaciji BiH ne uživa punu ravnopravnost sa drugim konstitutivnim narodima, a njegov stvarni položaj je drugačiji od položaja konstitutivnih naroda u Republici Srpskoj.

2. U Republici Hrvatskoj srpski narod je i dalje neravnopravan. Pitanje stanarskih prava nije ni izdaleka rešeno, uspešno rešavanje ovog problema u Bosni i Hercegovini nije primenjeno. Povratnici nisu ravnopravni sa novodoseljenim stanovništvom. Na lokalnim izborima 2009. bilo je etnički motivisanih incidenata. Dva autonomna kotara, uspostavljena od strane Tuđmanovog režima ukinuti su 1997. i 2001. godine, Erdutski sporazum nije primenjen u potpunosti.

3. Srpski narod u Crnoj Gori još uvek nema jasno određen status. Građani srpske nacionalnosti nisu ravnopravno zastupljeni. U državnim ustanovama i upravi. Verska prava srpskog naroda i status njegove crkve (SPC, Mitropolije Crnogorsko-primorske) nisu jasno zagarantovani i nalaze se na meti stalnih napada.

4. U BJR Makedoniji srpski narod ne uživa slobodu veroispovesti! U ovoj državi je u toku proces asimilacije srpskog naroda, koji je dugo bio podstican od srane zvaničnih vlasti.

5. Srpski narod u Sloveniji ne uživa status nacionalne manjine. Veliki broj stanovnika Slovenije (većinom pripadnici srpskog naroda) izbrisan je iz državljanstva.

6. Iako uživaju puna prava nacionalnih manjina Srbima u Mađarskoj i Rumuniji preti asimilacija. Razlog tome je slaba aktivnost Republike Srbije na kulturnom planu.

7. Srbi u Albaniji nemaju određen status. Nije poznat njihov broj. Ipak, oni učestvuju u izradi predloga nacrta Zakona o pravima nacionalnih manjina.

Vlada Republike Srbije propustila je da:

1. Uvrsti obaveze prema Srbima u regionu (propisane slovom Ustava iz 2006) u prioritete svoj državne, spoljne i privredne politike.

2. Definiše odnose prema Srbima u regionu u novonastalim političkim i ekonomskim odnosima.

3.  Prepozna značaj statusa Srba u regionu za razvoj demokratije u Republici Srbiji, integraciju i emancipaciju njenog društva.

Vlada Republike Srbije upotrebljavala je interese, prava i organizacije Srba u regionu u svrhe unutrašnje i stranačke politike.

PREPORUKE:

1. Republika Srbija je obavezna da poštuje ustavom određene obaveze prema Srbima u regionu. 

2. Bilo bi pravedno da Republika Srbija prihvati političke i ekonomske obaveze prema srpskom narodu u regionu srazmerne obavezama koje izvršava prema nacionalnim manjinama u Srbiji. 

3. Neophodno je razdvojiti politiku prema srpskom narodu koji živi u regionu i Srbima u iseljeništvu (dijaspori).

4. Uvrštavanje politike prema srpskom narodu u regionu među prioritete spoljne politike nameće razvijanje i prilagođavanje diplomatske i konzularne mreže u regionu.

5. Kulturna saradnja u regionu mora da bude intenzivirana, usklađena i podređena očuvanju identiteta srpskog naroda koji živi izvan državnih granica Srbije.

6. Republika Srbija treba da u punoj meri primeni Zakon o državljanstvu i omogući pripadnicima srpskog naroda iz regiona stupanje u državljanstvo Republike Srbije.