Vojvodina duplih okruga

„Ideja očuvanja produktivnih radnih mesta jeste najvažniji nacionalni zadatak ovog trenutka”, rekao je nedavno Boris Tadić. On je, međutim, dodao da se to nikako ne odnosi na birokratiju. „Imate radna mesta u državnoj administraciji ili opštinskim službama koja su fiktivna radna mesta. Država sa svoje strane mora da doprinosi rasterećenju privrede otpuštanjem onih ljudi koji imaju fiktivna radna mesta”.

Ali pre nego što se pređe na otpuštanje suvišnih činovnika možda bi bilo bolje više ne primati nove, odnosno ne otvarati nova radna mesta za birokratiju. A upravo na stranci predsednika Tadića, na Demokratskoj stranci, leži odgovornost što će se naša administracija uskoro uvećati. Reč je novom statutu Vojvodine, čiji je predlog usvojen u pokrajinskoj skupštini (a u kojoj DS ima apsolutnu većinu). Taj predlog uskoro dolazi i pred poslanike Narodne skupštine. Statut je već ozbiljno kritikovan kao nesaglasan sa Ustavom Srbije. Ali njega bi trebalo kritikovati i što predstavlja dodatni generator širenju birokratskog aparata u Srbiji.

Veća nadležnost pokrajine automatski znači i brojniju pokrajinsku upravu. To, naravno, ne mora nužno da podrazumeva i uvećanje administrativnog aparata. Moguće je zamisliti slučaj da deo aparata, koji je bio pod nadležnošću republike, pređe pod nadležnost pokrajine. Ali ono što kod novog statuta pada u oči jeste da većina rešenja u njemu počiva upravo na osnivanju novih, paralelnih institucija. Pokrajina, recimo, stiče nadležnosti u oblasti nauke. Zato se osniva vojvođanska akademija nauka i umetnosti, koja će biti paralelna ustanova vojvođanskom ogranku SANU, koji je i sam, do 1992, radio pod nazivom „VANU”. Nova VANU naspram stare VANU – ima li to smisla? No, postoje još gori slučajevi, daleko pogubniji po rast administracije.

Najupečatljiviji primer je stvaranje tzv. pokrajinskih upravnih okruga. Srbija je, kao što je poznato, podeljena na okruge i opštine. Tako se na teritoriji AP Vojvodine nalazi sedam upravnih okruga. Recimo, opštine Sombor, Odžaci, Apatin i Kula čine zapadnobački okrug, opštine Subotica, Bačka Topola i Mali Iđoš čine severnobački okrug itd. Članom 32 statuta AP Vojvodine, međutim, uporedo sa tih sedam republičkih upravnih okruga stvara se još sedam pokrajinskih upravnih okruga! Oni će se razlikovati od republičkih po svojim granicama. U republici, tri upravna okruga se nalaze u Bačkoj, a dva u Banatu. U pokrajini, dva upravna okruga će da postoje u Bačkoj, a tri u Banatu.

Smisao ovih novih i paralelnih upravnih okruga dosta je teško dokučiti. Postoji jedno tumačenje koje je dao Kosta Čavoški i koje kaže da su novi okruzi ustupak mađarskim političarima iz Bačke. „Okruzi su tako obrazovani i teritorijalno razgraničeni”, kaže Čavoški, „da Mađari dobijaju svoj nacionalni okrug sa sedištem u Subotici, u kojoj oni, inače, nisu većina. Upravo u toj nameri Bačka je podeljena samo na dva upravna okruga – srpski sa sedištem u Somboru i mađarski sa sedištem u Subotici. Krajnji cilj teritorijalnog zaokruženja i izdvajanja mađarskog okruga jeste ostvarenje i problematizovanje položaja mađarske manjine u Srbiji da bi se pre ili posle pristupilo secesiji subotičkog okruga i njegovom pripajanju Mađarskoj”.

Teško je verovati, međutim, da bi se Demokratska stranka igrala ovakvim stvarima. Pre će biti da je reč o čisto birokratskoj logici. Birokrate pokrajinu Vojvodinu vide kao samo još jednu, paralelnu državnu strukturu. Država Srbija ima svoje okruge, pa i (polu)država Vojvodina treba da ima svoje. Šta mari ako je to udvajanje administracije? Građani Vojvodine treba da su srećni što se tvorci Statuta nisu dosetili da stvore i posebne, pokrajinske opštine! Što da ne? Jer pokrajinske opštine bi još više doprinele „razvoju autonomije pokrajine” i „nacionalnih i kulturnih specifičnosti”. Tvorci Statuta su to mogli da urade, a nisu. To znači da su ipak štedljivi i da administracija u pokrajini neće porasti, recimo, 100 odsto, već „samo” 30 odsto.

Ali, čak i ovakva, čisto administrativna logika može biti opasna po jedinstvo zemlje. Naime, kada se na teritoriji Vojvodine bude obrazovala još jedna zaokružena državna administracija, lako se može desiti da se u sledećem koraku zahteva ukidanje one druge administracije. Reći će se: građani Šapca plaćaju samo činovnike šabačke opštine, mačvanskog okruga i republike. Građani Vršca, međutim, moraju da plaćaju činovnike vršačke opštine, pokrajinskog upravnog okruga sa sedištem u Vršcu, republičkog upravnog okruga sa sedištem u Pančevu, pokrajinske uprave sa sedištem u Novom Sadu i republičke uprave sa sedištem u Beogradu. Da nije malo mnogo? Šta će nam Beograd, on nas ionako samo eksploatiše.

Opšte je poznato da unutrašnja logika birokratije jeste da se uvećava. Ali neobično je da naši nosioci vlasti dozvoljavaju takvu logiku i usred krize. Za svetsku ekonomsku krizu neko je duhovito već skovao skraćenicu SEKA. „Nekom rat, a nekome brat”, već postoji u našem narodu. Da li je uputno da ova kriza za radnike bude i te kako „preka”, a za činovnike, naprotiv – ,,seka”?