Andrej Nikolajev: Dejton – neprimetna godišnjica

Treba priznati da u godinama balkanske krize vođstvo Rusije uopšte nije razumelo smisao i značenje te krize i njenih efekata za izmenu ravnoteže sila u svetu u korist SAD i NATO

Napunilo se 15 godina od kada je u dotad nepoznatom američkom gradu Dejtonu potpisan sporazum koji je označio kraj jedne od faza balkanske krize. Sporazum se zvao „O prestanku vatre, razdvajanju zaraćenih strana i raspodeli teritorije" i zvanično se smatra dokumentom koji je učinio kraj građanskom ratu u Bosni i Hercegovini (1992-1995). U Evropi na tu godišnjicu nisu obratili posebnu pažnju, možda zbog toga što za tekuće uređenje kontinenta Dejton nije mnogo važan i zato što je već odigrao svoju ulogu.

Istinski smisao Dejtona, kako se danas sve više vidi, nije bilo postizanje mira na Balkanu, već prevođenje bivših socijalističkih država Istočne Evrope pod kontrolu SAD i NATO. Posle Dejtona nije nastupio nikakav mir, već vojna agresija NATO protiv Srbije, otimanje Kosova i uspostavljanje kvazisuverene banditske države na kosovskoj teritoriji. Sledilo je istovremeno pojavljivanje na Balkanu dve američke vojne baze, na Kosovu i u Makedoniji, na mestima gde se za vreme Jugoslavije ne bi mogle pojaviti ni pod kakvim okolnostima.

Do raspada savezne Jugoslavije, koji je počeo 90-tih godina, ta zemlja bila je jedna od ekonomski najrazvijenijih država Evrope konkurišući Zapadnoj Nemačkoj i Francuskoj. Sa stanovništvom od 24 miliona ljudi SFRJ je imala razvijenu crnu i obojenu metalurgiju, moćnu poljoprivredu, posedovala je ogromne rezerve hroma, boksita, bakra, olova, cinka, antimona i žive. Desetak krupnih luka na Jadranu omogućavale su Jugoslaviji da trguje sa čitavim svetom, a njena oružana sila bila je po moći četvrta u Evropi - poslije SSSR, Francuske i Velike Britanije.

Na isteku decenije i po od potpisivanja Dejtonskog sporazuma mnogi shvataju da je iza tadašnje želje Zapada i NATO da učestvuju u uništenju Jugoslavije stajalo njihovo stremljenje da sruše čitavo posleratno uređenje sveta, u kojem se red u značajnoj meri određivao balansom sila Istoka i Zapada, autoritetom UN, uticajem Sovjetskog Saveza i grupe socijalističkih država čiji je lider bio SSSR. Raspad SSSR, počevši sa gorbačovljevskom perestrojkom, doveo je do raspada Jugoslavije i postao glavni korak ka globalnom svetskom preuređenju u kojem su SAD imale dominantnu ulogu.

JUGOSLAVIJA I NATO

Jugoslavija, u čijim su se republikama s početka 90-tih naglo i istovremeno aktivirale nacionalističke sile, poslužila je kao najbolji katalizator tih procesa. Bez obzira na svoju ekonomsku i vojnu moć, ona je bila formirana od nacionalnih formacija, koje je bilo moguće suprotstaviti jedne drugima. Pritom je SFRJ bila jedini stvarni vojni saveznik SSSR i Rusije i jedini deo Evrope izvan Varšavskog pakta koji nije bio potčinjen diktatu SAD i NATO. Zato je njeno uništavanje ujedinjenim silama država NATO slikovito pokazalo svima kako je opasno suprotstavljati se volji Severoatlantskog saveza.

Tada je u Jugoslaviji Zapad prvi put isprobao metod ubrzanog kolapsa višenacionalnih suverenih država. Jedan od glavnih instrumenata bilo je ubrzano priznavanje odvojenih subjekata još postojeće federacije u nezavisne zemlje. Tako je, na primer, postupila Nemačka, koja je jednostranim postupkom priznala nezavisnost Hrvatske, tada još formalno u sastavu Jugoslavije. Pritom je, narušavajući međunarodno pravo, Nemačka počela da hrvatskoj armiji dostavlja ogromne količine oružja koje je dobila iz arsenala Istočne Nemačke. Upravo to naoružanje, u prvom redu tenkove, napravljene još u sovjetskim vojnim fabrikama, Hrvati su upotrebili 1995. godine u toku krvavih ofanzivnih operacija, kada je 70.000 njihovih vojnika hrvatske vojske razbilo 15.000 teritorijalaca Republike Srpske Krajine. Operacije, koju su hrvati sproveli usaglašavajući ih sa NATO, zvale su se Bljesak i Oluja, i rezultirale su pogibijom stotina Srba i dolaskom u Jugoslaviju 500.000 srpskih izbeglica.

Drugi način ubrzanog priznanja novih država bilo je aktivno mešanje raznih „nezavisnih posmatrača" međunarodnih i nevladinih organizacija u pregovore vlade SFRJ i otcepljenih republika. Cilj takvog mešanja izgledao je sasvim plemenito: uz pomoć „nezavisnih" međunarodnih posrednika, postići mir. U stvari, zapadni posrednici su obično primoravali Srbe da prihvate gubitničke rezultate kroz nametanje već gotovih varijanti, razrađenih među natovcima. Primenjivali su i izolaciju srpskih delegacija od drugih partnera na pregovorima te davanje posebno kratkih rokova za vođenje pregovora. Evropski mediji su za to vreme uporno tvrdili kako svi znaju da su za rat krivi Srbi i Slobodan Milošević kao glava Jugoslavije. Beograd je bio okrivljen i za neuspeh pregovora sa Albancima, posle čega je bio kažnjen NATO bombardovanjem.

Zapad je Rusiju dovoljno cinično koristio za svoje ciljeve primoravajući njeno vođstvo da zavrće ruke Srbima, kao što je to radio bivši premijer Viktor Černomirdin. Iako su ruski bataljoni ulazili u sastav mirotvornih kontingenta UN u BiH, oni nisu igrali skoro nikakvu ulogu u zaštiti Srba od muslimana i u suštini su pomagali natovcima da uguše srpski otpor. Sad je poznato da su natovski „mirotvorci" u BiH regularno otvarali vatru po srpskim položajima i navodili avijaciju NATO na njih. Istovremeno, često su skrivali zločine bosanske vojske ili krivili za njih Srbe.

Danas treba priznati da u godinama balkanske krize vođstvo Rusije uopšte nije razumelo  smisao i značenje te krize i njenih efekata za izmenu ravnoteže sila u svetu u korist SAD i NATO, te za uklanjanje Moskve sa svetske političke scene. Nesposobnost tadašnjih ruskih lidera otkrivala se u njihovoj nespremnosti da iskoriste svoj realni uticaj u UN. Njihova spoljnja politika bila je nesamostalna i manifestovala se u želji Moskve da ugodi „zapadnim partnerima". Sve to dovelo do nove konfiguracije Evrope i sveta, koja je bila mnogo neprijateljskija i teža za Rusiju. 

IZBACIVANjE RUSIJE

Na taj način 90-tih godina - uz popuštanje Rusije i čak uz njenu pomoć - bila je uništena Jugoslavija, jedinstveni idejni saveznik naše zemlje i naš vojni i ekonomski partner u Istočnoj Evropi. Udaljivši se 1995. godine od učešća u rešenju balkanske krize, Rusija je dozvolila svojim natovskim protivnicima da odigraju glavnu ulogu u rušenju jedinstva slovenskih pravoslavnih država Evrope - Srbije, Bugarske, Makedonije, Crne Gore i Ukrajine. 

Prema mišljenju jednog od najvećih ruskih stručnjaka za Balkan Jelene Guskove, 90-tih godina rusku diplomatiju su „odlikovali nedoslednost, nepoštenje i nemarnost, koja se graničila sa kriminalom". Rusija nije htela da sarađuje sa Miloševićem uslovljavajući svoje učešće u regulisanju jugoslovenske krize promenom vlasti u Beogradu i tražeći odlazak „nacional-boljševika" i njihovih lidera (1992). U drugim trenucima opet Miloševića smo voleli toliko da smo sve pregovore vodili samo sa Beogradom. Mi smo stavili svoj potpis na sve rezoulucije Saveta bezbjednosti UN o pooštravanju sankcija, dok smo uveravali vođstvo Jugoslavije o našim aktivnostima na njihovom ukidanju. Mi smo zavrtali ruke Beogradu tražeći stalne ustupke, a sami nismo ispunjavali obećanja. Mi smo pretili da nećemo dozvoliti bombardovanje srpskih pozicija u BiH, ali ništa nismo uradili da to sprečimo. Mi smo bili garant Dejtonskog sporazuma, a sami smo dali Bosnu na milost NATO. Mi smo se žalili na fašističke metode obračunavanja sa srpskim stanovništvom u Hrvatskoj, i uručili Franji Tuđmanu orden maršala Žukova. I na kraju, osudili smo agresiju NATO na Jugoslaviju, a sami ne samo da nismo pružili pomoć nego smo na najgrublji način rukama Viktora Černomirdina prinudili Srbe da prihvate najteže uslove kapitulacije. Mi smo glasali za rezoluciju o tome u Savetu bezbednosti, posle čega je Kosovo bilo teško zadržati u sastavu Jugoslavije". 

Danas Dejtonski sporazum - posle kojeg se u sastavu BiH pojavila autonomna Republika Srpska kao subjekt međunarodnog prava - ne zadovoljava NATO i SAD. Zbog toga oni prizivaju reviziju Dejtona i ukidanje poslednjih ostataka srpske državnosti u Bosni. Republika Srpska se razmatra kao prevaziđeni i nepotrebni državni atavizam u BiH, koji ima perspektivu daljeg rastvaranja pravoslavnih Srba u masi bosanskog muslimanskog stanovništva. 

Za proteklih 15 godina naši zapadni „partneri" mnogo su ostvarili na Balkanu. Od bivše SR Jugoslavije otcepljena je Crna Gora postavši nezavisna država. Od Srbije je otcepljeno Kosovo, „crna rupa" Evrope, otrgnuta svakoj kontroli, gde godišnje nestaju stotine miliona evra strane pomoći. Na redu za otcepljenje od Srbije je i Vojvodina, gde, kako tvrdi natovska propaganda, etnički Srbi tobože maltretiraju etničke Mađare (reč je o ponavljanju kosovskog scenarija).

Rusiju su njene pogrešne spoljno-političke procene na Balkanu dovele do narušavanja svetskog poretka, u kome je Moskva pre toga igrala važnu ulogu. Na istom mestu narušene su i uloga međunarodnog prava i dominantna uloga UN u rešavanju međunarodnih konflikata. Rusija jeste stalna članica Saveta bezbednosti UN, koji se zvanično smatra glavnom tribinom za rešavanje svetskih konflikata, ali posle raspada Jugoslavije UN se više nisu smatrale glavnim faktorom održavanja mira. Njih je praktično zamenio Severoatlantski savez. 

Posle balkanske krize, Rusiju su sporo ali sigurno potiskivali iz svih dotadašnjih sfera naših životno važnih interesa u Istočnoj Evropi, čak i u Srednjoj Aziji. Bezbednost u tim državama proglašena je brigom SAD i NATO. Čak je u nedavno objavljenoj Strategiji nacionalne bezbednosti SAD napisano da su oružane snage SAD „dužne da štite demokratiju u planetarnim razmerama, i u tom smislu i demokratske procese u Rusiji". To se ostvaruje uz učešće „međunarodnih posrednika" i stručnjake za zaštitu „ljudskih prava" u rešavanju ruskih unutrašnjih problema te u normalizaciji odnosa Moskve sa republikama Ruske Federacije. 

Pritom vredi pomenuti da je Zbignjev Bžežinski ranije planirao raspad Ruske Federacije na tri dela, koje bi kontrolisale Amerika, Kina i Evropa. Bivši državni sekretar Medlin Olbrajt je usput izjavila kako je Sibir suviše veliki da bi pripadao samo jednoj državi. 

Prevod: Vladimir Krneta

Izvor: KMnews, http://news.km.ru/dejton_nezametnaya_godovshhina

(standard.rs)