Spoljna politika koje nema

Diplomatski odnosi su praksa delikatne prirode. Realizacija spoljne politike države odigrava se upravo u okviru diplomatskih tokova i opštenja između subjekata međunarodnog javnog prava. To su odnosi između država, ali možemo ih posmatrati i u smislu međuljudskih odnosa, sociološki i pravno – teorijski. Naime, svaki čovjek je usmjeren na drugog čovjeka i upućen je da živi u međusobnoj relaciji sa ostalim jedinkama. Čovjek je, po prirodi stvari, među drugima i u interakciji sa drugima. Još je Platon govorio: „Onaj koji može da živi sam bez drugih, ili je Bog ili je zvijer“. U tom smislu moderni međunarodni – diplomatski odnosi svode se na isto. Narodi država obavezni su, kako bi obezbjedili prosperitet, učestvovati u tokovima međunarodnih odnosa, bez obzira na žrtvu, dok one zajednice koje odbijaju učešće, bivaju ostavljene na margini međunarodnog poretka. Na taj način, posmatrano „svjetskim očima“, svaki čovjek, pojedinac u narodima npr. Sjeverne Koreje i doskora Kube predstavlja upravo dio neukroćene zvijeri, koja odbija da se pripitomi i tako ostaje primitivna. Teorijski – pravno posmatrano, države koje ne prate međunarodni poredak stvari, nemaju dovoljno razvijen i izgrađen društveni i pravni poredak i imaju karakter izopštenika. Pravni sistem predstavlja skup normi koje su organizovane u manjim ili većim cjelinama, pravnim aktima, a koji ne protivrječe jedan drugom. Države koje su ipak opredjeljene za međunarodnu integraciju i koje su okrenute ka pozitivnim tokovima preuzimaju obavezu zakonskog usklađivanja, harmonizacije normi i pravnih propisa, pri čemu prijašnji sistem vrijednosti biva u potpunosti derogiran. U grupe takvih država spada i Bosna i Hercegovina, kojoj se nameće obaveza izgradnje reformisanog pravnog poretka. Uopšte, društveni poredak koji biva regulisan pravnim normama postaje pravni poredak. U svakom slučaju sistematizovana harmonizacija pravila je poželjna, ali sistemsko uništenje određenih vrijednosti, koje je već uzelo maha, je nedopustivo.

U vremenu u kojem države treba da se bore za što bolju integraciju, uz što stabilniji način očuvanja nacionalnog suvereniteta i uopšte državnog subjektiviteta, Bosna i Hercegovina doživljava potpuni krah spoljne politike. U okolnostima kada se učestvovanje u međunarodnim odnosima postavlja kao imperativ, Bosna i Hercegovina dozvoljava unutrašnje grudvanje raspodjelom vlasti izazvano platformom pojedinih političkih faktora iz drugog entiteta, što se eksplicitno odražava i na spoljnu politiku. S razlogom se postavlja pitanje opstanka BiH, kako na unutrašnjem planu, tako i u domenu međunarodnih odnosa. Naime, kada jedna država nema kapacitet da obezbjedi unutrašnji legitimitet, s jedne strane i kada ne posjeduje odgovornost za sprovođenje spoljne politike, s duge strane, ona ne ispunjava temeljne zadatke moderne države. Sada i najveći optimisti koji nisu bili voljni okarakterisati ponašanje i dalje aktivnog ministra spoljnih poslova BiH i pojedinih aktuelnih, ali i bivših članova Predsjedništva, kao neozbiljnost, bahatost, nestručnost ili nekako drugačije, moraju kapitulirati, jer nemogućnost slanja delegacije na sjednicu Savjeta Evrope predstavlja potpunu nesposobnost ove države, dakle njenih institucija, da vode spoljnu politiku i da učestvuju u međunarodnim odnosima. Bosna i Hercegovina je jedina evropska država koja nije uspjela ispuniti obaveze prema Savjetu Evrope (kao jedna od 47 članica). Posljedice ovakvog ponašanja u međunarodnoj zajednici biće izuzetne, jer moderna praksa i doktrina u međunarodnom pravu definišu kapacitet za vođenje spoljne politike kao četvrti element jedne države na kojima ista i počiva.

Naime, zajednička država posjeduje 44 ambasade[1] i određeni broj konzularnih predstavništava u svijetu, pri čemu možemo postaviti pitanje na koji način ta predstavništva rade i čiji interes zastupaju. S obzirom da Bosna i Hercegovina nije usvojila nacionalnu strategiju u vezi spoljne politike, što je i nemoguće, u smislu postojećeg državnopravnog poretka na čelu sa Visokim predstavnikom, koji je proizveo bezbroj kriza, uključujući i ovu trenutnu, ovakvo diplomatsko djelovanje zajedničke države ne posjeduje utvrđene temelje. U tom smislu, za sigurno možemo reći da stalni predstavnici i konzuli ne zastupaju u potpunosti interese konstitutivnih naroda (i uopšte državljana BiH) i da organi koji su na osnovu Ustava zaduženi za vođenje spoljne politike odstupaju u potpunosti od Opštih pravaca za provođenje spoljne politike Bosne i Hercegovine koji su proklamovani od strane Predsjedništva BiH. U navedenom dokumentu stoji sledeće: „Polazeći od činjenice da je svijet zahvaćen procesom globalizacije, koja strukturalno mijenja međunarodne odnose i poziva na rješavanje gorućih pitanja na globalnom nivou i regionalnim nivoima u cilju sveobuhvatne zaštite ljudskih prava, eliminicije siromaštva, razvijanja globalnog partnerstva za razvoj čvrstog opredjeljenja za procese integracije i tranzicije u regionu Jugoistočne Evrope u političkom, ekonomskom i sigurnosnom smislu, svijesni potrebe za ubrzavanjem procesa evropskih integracija Bosne i Hercegovine ovim dokumentom definiše načela, pravce i prioritete spoljne politike Bosne i Hercegovine u predstojećem periodu...“ [2]

Postavićemo nekoliko pitanja; na koji način Bosna i Hercegovina kroz svoje institucije štiti ljudska prava? Možda je ipak prije riječ o diskriminaciji pojedinih etničkih i nacionalnih grupa koje zajedno sa drugima tvore BiH! Čvrsto opredjeljenje ka integracijama apsolutno potvrđuje formalnost dokumenata i uopšte akata kojima nedostaje realna primjena jer čvrstina u djelovanju ostaje neprimjetna. Sigurnosni smisao ostaje blokiran kako je ostala blokirana i prodaja zastarjelih trenažnih aviona Republici Srbiji, koji propadaju u hangarima na banjalučkom aerodromu. Isti je slučaj sa potrebom za ubrzanje evropskih integracija.

Takođe, u dokumentu se posebno u Poglavlju II izdvajaju prioriteti spoljne politike Bosne i Hercegovine: „Spoljna politika Bosne i Hercegovine usmjerena je ka unaprijeđenju trajnog mira, sigurnosti i stabilnog demokratskog i sveukupnog državnog razvoja, odnosno uključivanju u savremene evropske, političke, ekonomske i sigurnosne integracione tokove. U cilju promovisanja svojih strateških interesa, Bosna i Hercegovina će voditi transparentnu vanjsku politiku, u saglasnosti sa sledećim prioritetima:

·Očuvanje i zaštita nezavisnosti, suvereniteta i teritorijalnog integriteta Bosne i Hercegovine;

·Potpuna i dosljedna implementacija Opšteg mirovnog sporazuma (OMS);

·Učešće Bosne i Hercegovine u multilateralnim aktivnostima, posebno u sklopu sistema Ujedinjenih nacija (UN), Savjeta Evrope, Organizacije za sigurnost i saradnju u Evropi (OSCE), Organizacije islamske konferencije (OIC) i dr.;

·Promocija Bosne i Hercegovine kao partnera u međunarodnim ekonomskim odnosima i aktivnosti koje će omogućiti prijem u Svjetsku trgovinsku organizaciju (WTO) i druge međunarodne organizacije i asocijacije.“

Očuvanje i zaštita nezavisnosti, suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH narušena je samim postojanjem Visokog predstavnika, koji uspostavlja pravne norme u suprotnosti sa Ustavom BiH i bez legitimiteta, tj. volje naroda i koji u personalnom smislu predstavlja jedan oblik suverena, modernog apsolutiste u XXI vijeku. Istovremeno, promocija i učešće jedne države u multilateralnim aktivnostima ne može se realizovati bez tačno utvrđene nacionalne strategije i narodnog jedinstva, što BiH ni u kom slučaju ne posjeduje. Na osnovu postulata na kojima počiva i ne može da posjeduje takav dokument od izuzetne važnosti.

Takođe, partikularna djelovanja određenih stalnih predstavnika u ambasadama zajedničke države predstavljaju opštu nezrelost i nejedinstvo spoljne politike BiH. Nedostaci konzistentnosti, ujednačenosti i političke zrelosti manifestovali su se kroz samovolju, interese i etničke i lične politike predstavnika BiH koji su nastupali u međunarodnom opštenju. Incidenti pred Generalnom skupštinom Ujedinjenih nacija najbolji su dokaz koji idu u prilog tome. Takođe, slučaj u okviru Savjeta Evrope dovoljno govori o nesposobnosti, jer je i sam Komitet za praćenje rada delegacija Savjetu podnio izvještaj u kom je konstatovano da delegacija neće biti u prilici da prisustvuje proljećnom zasjedanju iz razloga unutrašnje institucionalne krize. Bosna i Hercegovina je zbog nemogućnosti formiranja vlasti izostala sa sjednice Savjeta Evrope, dok je država kao što je Belgija, koja, takođe, ima institucionalnih problema na unutrašnjem planu uspjela da obezbjedi delegaciju! Ovo svjedoči u prilog ničemu drugom do neodrživosti ove složene države. Jer, ako ona nije u mogućnosti održati status subjekta međunarodnog javnog prava, ispunjavajući svoje obaveze iz ugovora koje je potpisala, onda se može reći da ne posjeduje mogućnost egzistiranja kao država u smislu moderne doktrine međunarodnog javnog prava.

Jedan od osnovnih ciljeva diplomatije je zastupanje države prema vani, a u slučaju Bosne i Hercegovine potrebno je samo postaviti pitanje koga diplomatija ove države zaista zastupa!? U vrijeme međudržavne uslovljenosti i razvijenih multilateralnih odnosa, Bosna i Hercegovina se ponaša kao dijete koje ne može da prohoda!